میناکاری

تاریخچه هنر میناکاری
در سرزمین ایران، هنر از دیرباز ارزش و منزلت خاصی داشته است و هنرمندان ایرانی با رویکرد به زیباشناسی و توجه خاص نسبت به انسان و ارزشهای والای آن و ارتباط با خالق هستی به خلاقیتهای هنری میپرداخته اند. تیموریان، مغولان و اعراب اگرچه از این فرهنگ کهن بهره ای نداشتند لاجرم به علت قدرت جذبه تمدن ایرانی شیفته فرهنگ و هنر این مرز و بوم شدند و بعدها خود به ترویج آن هنر پرداختند. در دوران سلجوقیان سرزمین ایران اوج قله هنر بود. در دیگر دوران اسلامی نیزایرانیان مبتکر بسیاری از علوم و فنون و همچنین هنرهای بیبدیل بودند. دین اسلام به هنر ایرانی هویت الهی بخشید. چرا که ارتباط بین هنرمند و خالق هستی همانا یک رابطه بی واسطه و خالی از هرگونه آلایش است. هنرمندان ایرانی خالق سبکها و آثار نوینی شدند که شاخصترین آنها را امروزه در اماکن متبرکه اسلامی میتوان مشاهده کرد. هنرمندانایرانی در این زمینه از طلایه داران حرکتی بودند که یکی از زیر مجموعه های بی بدیل و ماندگار آن هنر میناسازی است. هنری که میتواند به عنوان هویت و شناسنامه فرهنگی نسل حال به آینده منتقل شود؛ هنری که در بعضی از کتب، سابقه آن را1500 سال قبل از میلاد میدانند اما محققینی نظیر پروفسور آرتور آبهام پوپ سابقه آن را در ایران، هزاره اول پیش از میلاد میداند و آقای علی-نقی وزیری در کتاب تاریخ عمومی هنرهای معاصر تا قبل از اسلام مینویسد که یکی از آثار مینایی که اکنون در موزه ارمیتاژ موجود است، کتیبهای به نام محمدبن عبدالوحیدهراتی به تاریخ111ه.ق است. این اثر یکی از با ارزشترین آثار میناکاری ایرانیان است.هنرمیناکاری را میتوان یکی از اختراعات خلاق بشر دانست؛ زیرا این هنر شامل فعل و انفعالهای شیمیایی پیچیدهای است. بنابراین میتوان هنر میناسازی را هنر آزمایشگاهی نیز دانست. (فیض اللهی،6331،6311، ص.64  )
رومیان نیز علاوه بر تزیین زیورالات با سنگهای قیمتی تراش خورده، از میناکاری برای آرایش مدالها و قطعات بزرگ جواهرات استفاده میکردند (همان،6316،6311، ص.1)

کاسه برنجی میناکاری شده سلتی، سده2ق.م.، موزه بریتانیا، لندن (اسلامی، رهنمون،6316،6311،ص.3)

تحوالت چشمگیر و شیوههای جدید هنر میناکاری در دوران رنسانس به اوج خود رسید. در قرن هفدهم میلادی، از شیوه نقاشی با رنگهای مینایی برای تزیین اشیاء کوچک قیمتی استفاده میشد و در قرن هجدهم میلادی بسیاری از ساعت سازان انگلیسی، صفحات میناکاری شده را برای ساعت های مختلف استفاده میکردند. (همان، 6316 ،6311 1 ،ص)

از این میان جعبه های کوچک انفیه دان که طرح بسیاری از آنها یادآور تاریخ یا مکان ویژهای بود در زمره معمولترین آثار به جا مانده از قرن هجدهم میالدی هستند (همان، 6316 ،1 ،ص6311)

درخشش هنر میناکاری شرق دور که از قرن 64 میلادی در چین آغاز شده و تا قرن 63 میلادی به اوج خود رسیده بود تاکنون سهم مهمی از صنعت آن کشور را به خود اختصاص داده است. در دوران معاصر، جواهر سازان و هنرمندان شیوههای خاص خود را برای استفاده از روشهای متنوع میناکاری دنبال کرده، در بیشتر موارد برای تزیین اشیاء نقرهای یا مسی از رنگهای مات و طرحهای هندسی استفاده میکنند. میناکاری از هنرهای ظریف و قابل توجه است که در بین هنرهای دستی ایران مقام خاصی دارد. چنان که گفته شد پیشینه این هنر به دوران مصر باستان باز میگردد اما نخستین مینا ایرانی به شکل مهره های غلتان مربوط به هنر کاسیها (هزاره دوم قبل از میلاد) در لرستان است و با توجه به عدم رابطه فرهنگی بین اقوام ساکن در زاگرس و دره نیل، میتوان چنین استنباط کرد که پیدایش میناسازی ایران مستقل از هنر مصر بوده است. (همان، 66  .ص، 6311 ،6316) برای مثال می توان از آثاری چون آجرهای میناکاری دیوارهای شوش با نقوش سربازان و حیوانات، دو دستبند طلا مزین به مینای آبی و مشهورترین آنها جام خسرو که با سنگهای قیمتی و مینا تزیین شده، نام برد (همان، 6316 ،6311 ، ص. 66)

میناکاری در دوران قاجار بیشتر بر زمینه های برجسته طلا و نقره به کار میرفت که با گوهر، عاج، یشم، یاقوت، لعل و زمرد شد.تزیین می بعد از سقوط قاجار به تدریج از رونق و رواج این هنر کاسته شد تا اینکه در ابتدای سلطنت رضاشاه، فردی آلمانی به نام (مارتین) موسسه ای در شهر اصفهان ایجاد کرد و با کمک هنرمندان با ذوق ایرانی ساخت مینا روی نقره با نقوش ختایی و اسلیمی و رنگهای اروپایی آغاز شد. بار دیگر هنر مینا اعتبار و اهمیت گذشته خود را باز یافت و به دوران طالیی رجعت نمودو وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال 6336 شمسی به منظور اشاعه و ترویج بیشتر میناسازی و شناساندن هنرمندان میناساز ایران به جهانیان، کارگاه میناسازی را در آن وزارتخانه تاسیس کرد (همان، 6316 ،6311 ،ص. 63 .) از حفاریهای حسنلو در آذربایجان طی سالهای 6143 الی 6113 میلادی شش عدد مهره گردنبند شیشه ای مربوط به تمدن )مانها) بین سالهای 111 الی 311 ق.م بدست آمده است که بر روی سه مهره الوان آن نقوش مینایی درخت دیده میشود (برجیان، 6313.) کاوش درهای نهاوند یک جفت گوشواره طال به شکل خورشید است که در میان صفحه دور آن اشعه خورشید را به شکل ملیله های طلا مجسم کرده اند. این سبک هنر زرگری را میتوان مربوط به قرون هفتم الی هشتم ق.م دانست در زمره گنجینه )زیویه) کردستان که در سالهای 6141 الی 611۱ بدست آمده و قسمت مهم آن در موزه ایران باستان محفوظ است، یک صلیب طالیی نیز بدست آمده که سطوح آن با خمیر شیشه رنگی مزین شده است. (همان، 16313) شکل دستبندی از این دوره با دو سر گریفین، مزین شده با طال، فیروزه و مینای الجوردی که در مجموعه سیبریایی پطر کبیر نگهداری میشود (همان، 6313.)

انواع طرحهای مینا

 اسلیمی

اسلیمی نوعی از نقش و نگار است که عبارت است از خطهای منحنی و پیچکهایی که شکل نمادین گل و پیچک گیاهی را مجسم میکند و در کتیبهها و بعضی دیگر از کارهای نقاشی ترسیم میشود (فیض اللهی، 6331 ،6311 ،ص. 34)

ختایی

ختایی طرح هنری متنوعی است که از ترکیب غنچه، گل و برگهای خارج از شکل طبیعیشان و بر اساس شیوهی هنرهای تزئینی و به صورت نمادهای ایرانی پدید می آید (همان، 6331 ، ،ص. 6311 31)

مرغ و ختایی

این نوع طرح که به صورت گلهایی معموال به رنگهای قرمز، آبی و سرنج رنگ آمیزی میشود. به همراه پرندگانی که به صورت گردشی و با اشکال مختلف ترسیم شده و پرندگان در البالی گلها نمایاناند و بیشتر بر روی گلدانها و بشقابها و یا اطراف که در وسط آن با اشکال مختلف نقاشی شده ترسیم می شود. (همان، 6331 ،6311 ،ص. 33)

گل و مرغ

نقش گل و مرغ در هنرهای سنتی ایرانی همیشه با جلوههای مذهبی و عرفانی همراه بوده است و این نقش بیشتر بر روی جلدهای قرآن، شاهنامه، دیوان حافظ، کلیات سعدی، نظامی و امثالهم کار شده است. همچنین در حاشیه های مختلف خطوط مذهبی و سرودههای شعرا جلوه گر است. نقش پرندگان و به خصوص مرغ از دیرباز در فرهنگ و هنر ما به عنوان نماد پاکی و آزادی وجود داشته است. (همان، 6331 ،6311 ،ص. 31 و 4۱)

ابنیه و آثار تاریخی

در این نوع طرح هر گونه آثار هنری مانند میدان نقش جهان، پلهای تاریخی، تخت جمشید و به طور کلی تمام آثار و ابنیه ی تاریخی را میتوان بر روی ظروف مینا نقاشی کرد. این نوع طرح بیشتر در وسط بشقاب یا بر روی پالکهای مینا ترسیم می- شود و گاهی نیز در اطراف گلدانها میتوان این ابنیه را نقاشی کرد. به طور کلی هرگونه ساختمان قدیمی را که در هنرهای مینیاتور، رنگ و روغن و آبرنگ وجود دارد میتوان با رنگهای مینایی بر روی ظرف مینا ساخت و ساز کرد. (همان، 6331 ، . 46 .ص، 6311 )

اسلیمی، ختایی

اما به طور کلی در هنر میناسازی، اسلیمی ختایی به طرحی گفته میشود که مبدا اسلیمی با شروع بند ختایی از یک محل نباشد. همچنین مسیر حرکت اسلیمی دقیق و حساب شده باشد؛ به گونهای که استخوان بندی کار را مشخص کند. در صورتی که ختایی مخالف مسیر اسلیمی حرکت میکند و استحکام آن ندارد. (همان، را 6331 ،6311 ،ص. 42.)

چند تن از اساتید بزرگ مینا کاری

• استاد شکرالله صنیع‌زاده

شکرالله صنیع‌زاده در سال 1285 هجری دراصفهان متولد شد. او نواده‌ی آقا محمدکاظم نقاش‌باشی و نوه‌ی دختری آقا میرزا عبدالحسین صنیع همایون، تذهیب‌کار و قلمدان‌ساز معروفی در اواخر زمان قاجاریه بود. ایشان تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه قدسیه‌ی اصفهان تمام کرد و آموزش مقدمات تذهیب و نگارگری را نزد آقا میرزا عبدالحسین صنیع همایون آموخت. سپس بعد از مدتی به گروه هنرآموزان استاد برجسته‌ی هنر مینیاتور و قلمدان‌سازی اصفهان، حاج حسین مصورالملکی، اضافه شد. چیزی که استاد صنیع‌زاده را از سایر اساتید متمایز می کرد علاوه بر ذوق و خلاقیتش، ایمان زیادش نسبت به ذات هنر بود. او با توجه به اطلاعات کمی که از پدربزرگش درمورد هنر میناسازی کسب کرده بود، به انجام آزمایش‌ها و تجربیات گوناگون و مفصلی در مورد این هنر اقدام کرد و توانست در این راه تجربیات و راهنمایی‌های مسیو شونمان که به شکل غیرمستقیم به او رسید و همچنین از آموز‌ش‌های حسن‌خان فرامرزی بهره ببرد. ساخت مینا در حجم‌های بزرگ‌تر از ابتکارات استاد صنیع‌زاده به شمار می رود. چون تا قبل از وی ساخت‌وسازهای مینا در ابعاد کوچک انجام می گرفت. استاد شکرالله صنیع‌زاده در طول عمر 70 و چند سال آثار گوناگونی در اماکن متبرکه مثل ضریح حضرت علی (ع)، امام حسین (ع) و مانند آن ها را از خود به جای نهاد. آثار جلدسازی و تمثال‌های حضرت علی و حضرت عیسی که موزه‌های داخلی و خارجی را مزین کرده اند نیز از آثار این استاد بزرگ هستند.
چند تن از اساتید برجسته استاد صنیع زاده : استاد غلامحسین فیض‌اللهی، استاد غفاریان، استاد هنردوست، استاد والیان، استاد فرشید، استاد زرگرباشی و فرزندان خودشان .
سایر هنرمندی های استاد صنیع‌زاده غیر از هنر مینا در رشته‌های تذهیب، مینیاتور، گل و مرغ و چهره‌سازی بود. استاد صنیع‌زاده بعد از سال‌ها کوشش و ایجاد آثار زیبا و تربیت شاگردان ممتاز در سال 1362 دیده از دار فانی فرو بست و پیکرشان در تخت فولاد اصفهان دفن شد.

• استاد حسن خان فرامرزی و استاد مسیو شونمان

استاد حسن خان، در سال 1285 شمسی در اطراف میدان نقش‌جهان یعنی محله باغات اصفهان که امروزه به آن خیابان هشت‌بهشت می گویند متولد شد. او در یک خانواده اصیل اصفهانی و حدودا در خانواده ی با رفاه متولد شد و از تربیتی خوب بهره مند گشت. او خیلی باهوش و کاردان بود و در زمینه‌های صنعتی خلاقیت بالایی داشت. به همین علت هم به کارهای صنایع سنگین و صنایع‌دستی جذب شد. ایشان در بازسازی هنر ساخت مینا در اصفهان نقش مهمی داشت به اندازه ای که بار دیگر این هنر را در اصفهان زنده کرد.
ایشان بیان کرده اند که : "مسیو شونمان مقداری رنگ میناسازی تهیه کرده و مقداری هم از آلمان آورده بود و به بعضی از نقاشان می‌داد و این نقاشان با راهنمایی هنرمندان آن را بر روی بوم‌هایی که وی آماده کرده بود، نقاشی می‌کردند سپس به کوره می‌بردند تا فرآورده‎ی مینا به دست آید. ساخت این کارها برای هنرمندانی که میناسازی را که در دوران صفویه رونق داشت ندیده بودند، تعجب‌آور و شوق برانگیز بود. تنها کاری را که مسیو شونمان به من تعلیم نمی‌داد، پخت و طریقه آتش‌کاری مینا بود. من نیز به فکر افتادم تا چاره‌ای برای یادگیری تکنیک آن پیدا کنم. آن روزها شونمان اتاقی در منزل نیمه مخروبه‌ای تهیه‌کرده بود و داخل آن کوره‌ میناسازی را به پا داشته بود. از آنجایی‌که من مشاور او بودم توانستم کوره را دقیقا درون اتاقی در طبقه بالا بازسازی کنم این کوره دقیقا همانند کوره‌ای بود که او ساخته بود سپس از سوراخی که محاط به کوره بود و به درب ورودی تعبیه کرده بودم او را زیر نظر داشتم. زمانی‌که او در این محل کار می‌کرد تمام حرکات او را با زمان عملیاتش دقیقا اندازه‌گیری و یادداشت می‌کردم و بالاخره از راه دور آن را فرا گرفتم و در کوره منزل خودم کارهایی را که او انجام می‌داد به‌طور دقیق انجام دادم تا به پخت مینا دسترسی پیدا کردم." همچنین این استاد بیان کرده است که : "بعد از رفتن آلمانی‌ها از ایران، پدرم (حسن‌خان) کارهایی را که توسط نقاشان برای مینا تهیه می‌شد خودشان آتش‌کاری می‌کردند. به یاد دارم که مرحوم شکرالله‌خان صنیع‌زاده و ناصر زندی و آقای شریفیان این فن را در منزل خودمان از مرحوم پدر فراگرفته و در کارهای خودشان انتشار دادند."
درنتیجه زنده کننده صنعت و هنر میناکاری را باید مرحوم حسن‌خان فرامرزی بدانیم که حق و سهم عظیمی بر این هنردراصفهان دارد.

• استاد احمد رائض

استاد احمد رائض در سال ۱۲۹۸ شمسی در اصفهان متولد شد. 12 ساله داشت که بخاطر آموختن نقاشی به خدمت یکی از شاگردان هنرمند و مشهور حاج مصور الملک در آمد و زیر نظر او راز و رمز نقاشی و تذهیب کاری و مینیاتورسازی را یادگرفت. مدت 8 سال به کارآموزی و هنرجویی در کارگاه های مختلف هنری اشتغال داشت. آن زمان خود به تأسیس کارگاه مینیاتورسازی در شهر اصفهان اقدام کرد. آثاری که به وجود می آورد به اروپا و مخصوصاً به کشور آلمان صادر می شد. استاد احمد رائض موضوع مینیاتورهای خود را از خمسۀ نظامی که در گروه مشکل ترین موضوع ها در نقاشی محسوب می شود برگزید. یکی از آثار بسیار جالب و قابل توجه او تابلو مینیاتوری بود که ۱۴۵ صورت در ان تصویر شده بود و این تابلو در حال حاضر در موزۀ سوئیس نگهداری می شود. تابلو مینیاتور مزبور پیش از آنکه به دست یک تاجر ایرانی خریداری و به سوئیس ارسال شود، به نظر ریاست هنرهای زیبای کشور رسید و مورد توجه قرار گرفت. به همین جهت استاد احمد رائض به تهران دعوت شد. در کارگاه میناسازی 10 نفر هنرمند به کارهای مختلف مانند قلمزنی، تورسازی و زرگری مشغول هستند و میناهایی که به دست این هنرمندان ساخته می شود از نظر ظرافت و ذوق فوق العاده ای که در آنها به کار می رود، کم نظیر و زبباست. آثار کارگاه میناسازی هنرهای زیبای کشور تا به حال در نمایشگاه های گوناگون دنیا در معرض نمایش بوده است و مورد توجه و استقبال قرار گرفته است. در سال ۱۹۵۹ آثار میناسازی کارگاه مزبور در نمایشگاه جهانی بروکسل عرضه شد و مدال نقره و دیپلم هنری افتخاری دریافت کرد.. درنمایشگاه ژاپن هم این آثار با استقبال و تحسین بینندگان مواجه شد. از آثار کارگاه میناسازی هنرهای زیبای کشور تا به حال به پادشاهان و رؤسای جمهور و شخصیت های عالی رتبه خارجی که به کشور ما سفر کرده اند، نمونه های جالبی هدیه داده شده و هنر هنرمندان ما مورد توجه و تحسین آنان بوده و هست.. آثار میناسازی هنرهای زیبای کشور اضافه بر این که در موزۀ هنرهای ملی و موزۀ هنرهای تزیینی برای مشاهدۀ مخاطبین و علاقمندان نگهداری می شود، در غرفۀ هنرهای زیبای کشور در فروشگاه فردوسی و غرفۀ هتل هیلتون برای فروش هم وجود دارد..

• استاد غلامعلی فیض اللهی

غلام علی فیض اللهی فرزند غلام حسین در سال ۱۳۳۸ در اصفهان به دنیا آمد و هنر میناکاری را اول نزد پدر مرحوم غلامحسین فیض اله و بعد از ان نزد مرحوم استاد صنیع زاده آموخت و در حال حاضر با ۲۵ سال سابقۀ کار در زمینۀ میناسازی و مینیاتور به فعال می باشد. کارهای متنوعی از این استاد مینا در نمایشگاه های مختلف شرکت داده شده است. مینا سازی از هنرهای ظریف و قابل توجه است که در بین هنرهای ملی ما مقام خاص و حائز اهمیتی دارد. میناسازی که از نقاشی و تزیین فلزاتی مثل مس، نقره و طلا با رنگ های لعاب دار تشکیل شده است، از هنرهاییست که ذوق و دقت زیادی را می طلبد و آثاری که محصول این هنر هستندعلاوه بر جمیع ریزه کاری ها این مزیت را دارد که چون با رنگ های آتشی تصویر شده، سالیان دراز باقی می ماند و از آسیب حوادث مختلف درامان و محفوظ خواهد بود و به همین دلیل محصولاتی که میناسازی به وجود می آورد باید در شمار آثار جاویدان هنری به حساب آورد.

انواع میناکاری:

• میناکاری روی فلز : مس و انواع فلزات دیگر
• میناکاری روی سفال که نسبت به مس و فلز دوام کمتری دارد زیرا فلزات نشکن هستند
• میناکاری روی چوب

انواع ظروف میناکاری :

• بشقاب میناکاری
• تندیس میناکاری
• گلدان میناکاری
• زیورآلات میناکاری
• گزخوری و قندان میناکاری
• ساعت میناکاری
• و سایر محصولات و ست های میناکاری

ابزار و وسایل تولید میناکاری روی مس

• ماده آبگینه ای مینا
• کاغذ کپی
• قلم مو
• چکش
• سندان گیره
• هاون
• اره کمانی و اره فلز بر
• قیچی فلز بر
• سدیم، کربنات، آهک، قلع و سرب، پتاسیم
• رنگ کوره

ظرف زیر ساخت

• امروزه ظرف زیرساخت اکثراً از جنس مس است و به ندرت از نقره و طلا نیز برای ساخت زیرساخت استفاده می شود ولی نکته ی مهم در جنس زیر ساخت این است که فلز آن باید دارای خلوصی بالا باشد و نقطه ی ذوب آن بیشتر از نقطه ی جوش رنگی باشد که روی آن قرار است کار شود.
• 1.” روش چکش کاری: در این روش بدون استفاده از قالب و با استفاده از انواع چکش میل قلوه، انبر و سندان اشیاءرا به اشکال مورد نظر تهیه می کنند و پی از دربار عمل چکش کاری قطعه را در آتش قرار می دهند و مجدداً آن را چکش کاری می کنندتا کاملاً به شکل مورد نظر درآید". البته محصول حاصل از این کار بسیار نازک است چون سازنده ی زیرساخت می خواهد ظرف را فرم دهد مجبور است ورقه ی فلز را نازک بگیرد تا راحت تر حالت بگیرد و در این کار ظروفی مثل گلدان از چند قسمت جداگانه تشکیل شده که این قسمت ها بعد از ساخت به هم وصل می شوند و لحیم می شوند و سپس دست هنرمند میناکار می دهند. البته امروزه این روش دیگر کاربردی ندارد و امروزه از روش پرس و یا خم کاری استفاده می کنند و چون در این روش دستگاه خود طرف را می سازد ظرف یک تکه و بدون لحیم کاری است و ضخامت ظروف ساخته شده در این روش بیشتر است که این ضخامت بین 0/6 تا 1 میلی متر است.
• روش خم کاری: "در این روش قالب مخصوص بشقاب، گلدان و یا هر شی دیگر مورد نظر را به دستگاه تراش متصل کرده و ورقه ی فلز مورد نظر را بین قالب و گیره دستگاه قرار می دهند در حین چرخیدن ورقه به وسیله میله ای که سرآن کاملاً گرد است با فشار، ورقه را بر روی قالب خم می کنند."
• امروزه بیشتر ظروف بعد از ساخت و قبل از لعاب توسط دستگاه پرس یا قلم زن نقش برجسته می شود و بعد روی آن مینا کار می شود.
• برداشت آلودگی های مختلف از سطح زیرساخت: سطح فلز برای بهتر چسبیدن لعاب مینا باید کاملاً تمیز باشد در غیر این صورت رنگ روی آن پوستر می شود بنابراین باید از هرگونه چربی پاک باشد به همین دلیل قبل از لعاب باید ظرف را تمیز کرد. در گذشته برای تمیز کردن روی ظرف اط بزاق دهان استفاده می کردند که کمی از بزاق دهان را روی کار می کشیدند بعد روی کار را لعاب می زند ولی امروزه برای این کار از سرشیوم استفاده می شود. سرشیوم چسب مورد استفاده در خاتم کاری است که بوی بد و تندی دارد هنرمند سرشیوم را که به یک پارچه نمدار زده که بوی خیلی کمی هم داشته باشد وروی کار می کشد. دراین موقع سرشوم چربی ظرف را می گیرد و هم به عنوان چسب باعث بهتر قرار گرفتن لعاب روی کار می شود ولی اگر زیاد سرشوم بزنیم موقع بوم زدن روی کار می ماند و رنگ هم سرشوم را جمع می کند و در پخت روی کار جوش می زند.
• لعاب کاری:
• لعاب کاری به دو روش انجام می گیرد
• روش دستی یا دوغابی: در این روش ابتدا دوغاب را آماده کرده و پشت کار می ریزند و ظرف را دوران میدهند تا کاملاً یک دست شود بعد می گذارند لعاب دونم (حتما کار باید دو نم شود واگر خشک شد وبعد روی کار را لعاب زدیم لبه های کار که لعاب روی هم می رود لایه لایه می شود) شود. بعد روی کار را داخل پارچه ای ریخته و روی کار تکان می دهیم تا پودرها ذره ذره روی کار بریزد و بر اثر سرشوم موجود روی کار بجسبد. بعد می گذاریم کار خشک شود و در کوره می گذاریم.
• روش اسپری به وسیله پیستوله: در این روش اتاق کوچکی که به آن اتاقک اسپری گفته می شود وجود دارد که دیواره های آن پلاستیک است و صفحه مدور گردانی داخل اتاقک وجود دارد که کار را روی آن قرار داده با پیستوله لعاب را روی کار می زنند و یا لعاب زدن چند کار رنگ روی نایلون ها را جمع کرده و دوباره استفاده می کند.
• البته روش دستی کیفیت بیشتری دارد و درآن هنرمند از لعاب های با رنگ های مختلف فیروزهای، کرمی، یشمی، خاکی، شتری نیز استفاده می کند ولی در روش پیستولهه کار به حرفه تر و سرعت کار بیشتر و یک دست تر است و چون لعاب کار با پیستوله کار می کند و مجبور می شودبرای لعاب های با رنگ های مختلف پیستوله و اتاقک را تمیز می کند. همه لعاب ها را یک رنگ یعنی سفید بزند و بعد روی لعاب را رنگ کند. امروزه دیگر کسی لعاب رنگی کار نمی کند و همه از لعاب سفید و روی پیستوله استفاده می کند..
• بعد از دوبار لعاب کاری می گذارند خشک شود و آن را در کوره می پزند. دمای پخته کوره همواره ثابت ورودی 800 درجه است و فقط زمان پخت کار تغییر می کند و زمان پخت کار تغییر می کند و زمان پخت لعاب حدود 4-7 دقیقه است که بسته به ضخامت مس و ضخامت لعاب تغییر می کند که هر چه ضخامت بیشتر باشد مدت زمان پخت بیشتر است و کلاً 2-3 بار هر ظرف لعاب کاری می شود. در قدیم اول روی کار را یک لایه لعاب نازک و به عنوان لایه پای صفر می زدند بعد دولایه لعاب اعلا با ضخامت بیشتر روی آن کار می کردند به همین دلیل زمانه کوره رفتن دولایه آخر بیشتر بود ولی امروزه فقط یک نوع لعاب وجود دارد که آن را دوبار با ضخامت بیشتر روی آن کار می کردند به همین دلیل زمانه کوره رفتن دولایه آخر بیشتر بود ولی امروزه فقط یک نوع لعاب وجود دارد که آن را دوبار با ضخامت یکسان روی ظرف زده در کوره می برند و حتماً باید بعد از هربار لعاب کاری بگذاریم کار خشک شود بعد در کوره بگذاریم وگرنه لعاب می ریزد و کار خراب می شود.
• آماده سازی لعاب:
• پودر لعاب به جهت غیر محلول بودن و وزن حجمی زیاد به تنهایی نمی تواند مورد استفاده قرار گیرد بنابراین جهت معلق کردن ذرات لعاب در آب و چسبندگی بیشتر آن از غلظت دهنده های طبیعی مانند به دانه استفاده می کنند. برای این کار هر قاشق غذاخوری بهدانه را با یک لیتر آب مخلوط کرده آنقدر می زنند تا لعاب شود یا روی اجاق می گذارند تا جوش بخورد بعد از یک تکه پارچه گذرانده و صاف می کنند و بعد 5 برابر این آب را آب اضافه کرده و این محلول را به پودر لعاب اضافه می کنند حالا اگر بهدانه زیاد باشد رنگ زیاد روان شده لعاب روی کار شده می کند و اگر آب زیاد باشد رنگ در پیستوله گیر می کند و از پیستوله خارج نمی شود که به دست آوردن اندازه دقیق برای این مواد به تجربه نیاز دارد البته این موضوع در مورد لعاب های ساخت آلمان صدق می کند. لعاب هایی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرد لعاب ترکی است که نیار به بهدانه ندارد و فقط با آب مخلوط می شود. همچنین لعاب های آلمانی را هر چه بیشتر روی کار می زنند کار شفاف تر می شود ولی لعاب های ترکی را اگر زیاد روی کار بزنیم لعاب ترک می خورد.
• مینای سه بعدی:
• در لعاب کاری با پیستوله می توان سطح کار را چندقسمت کرد و با پیستوله لعاب را در تنهای تیره و روشن روی کار زد که به این کار 3 بعدی کردن می گویند. همچنین در گذشته که لعاب کاری به صورت دستی بود. لعاب کاری با رنگ های مختلفی انجام می شد ولی امروزه فقط لعاب کاری با رنگ سفید انجام می شود و بعد سطح لعاب را با رنگ های دلخواه بوم کرده و روی آن کار می کنند و نقش می زنند.
• مینای شکرپاش:
• این نوع مینا در قدیم وجود داشته و امروزه دیگر کار نمی شود. علت آن را بعضی از هنرمندان اینگونه بیان نمودند که چون کار حساس بوده کار در بین حمل از کارگاه تا کوره خراب می شده و کیفیت خود را از دست می داده و تنها کارگاه هایی که کوره نیز داشتند می توانند آن را انجام دهند و چون کارگاه ها اکثراً بدون کوره هستند این روش نیز فراموش شد. میناهای حاصل از این روش سطحی زبر و حالتی شکری دارند برای ساخت چنین مینایی بلور شیشه را با پودر لعاب (آلمانی) پخت می دادند تا گلوله گلوله شود بعد آسیاب می کردند. دمای پخت این لعاب 1000 تا 1100 است در حالی که دمای پخت لعاب مینا 800 است. وقتی این لعاب را روی کار می زدند و داخل کوره می گذاشتند چون لعاب پخته نمی شد حالت زبری پیدا می کرد و لعاب با آن مشکی یا آبی سیر است که به این حالت از مینا شگرپاش گویند. همچنین رنگی که روی این مینا کار می شود برخلاف میناهای دیگر که حالت آبرنگ دارد و در تهیه آن به جای گلسرین و آب به پودر رنگ جو هر کاج یا اسطو خودوس. اضافه می کنند که این روش شکرپاش را در صنعت سرامیک با نام .سم بلاست روی سرامیک پیاده می کنند.
• مینای حجره ای یا خانه بندی:
• "روش دیگری در میناکاری است. در این روش ابتدا مفتول های ظریفی را مطابق نقش مورد نظر بر روی فلز زیر ساخت لحیم می کنند به این ترتیب سطح شیء مورد نظر به تعدادی حجره تقسیم می شود. سپس خانه های ایجاد شده را با لعاب بی رنگ می پوشانند و آن را در کوره قرار می دهند به این ترتیب مفتول ها در اثر حرارت دیدن اکسید شده و تیره رنگ می شود بعد شیء را سمباده شده و با لعاب شفاف می پوشانند. در مرحله بعد خانه ها را مطابق طرح با رنگ های مختلف پر می کنند و در کوره قرار می دهند." این روش مینا کاری را مینای چینی هم می گویند چون در ایران دیگر کار نمی شود و از چین وارد می شود. در چین نیز قرار دادن مفتولها و لحیم کاری ها به وسیله دستگاه صورت گرفته و فقط کار رنگ کردن آن را انجام می دهند و امروزه در ایران مینای خانه بندی فقط در طلا سازی کاربرد دارد که در آن لعاب را به صورت دوغاب ساخته و با قلم مو روی طلا را پر می کنند و در کوره قرار داده بعد پرداخت می کنند. در این نوع مینا لعاب ها در دمای 300 یا 700 درجه پخته می شود که نوع 300 درجه ای آن در طلاسازی کاربرد دارد که به لعاب آن لعاب رومی و رنگگ آن را شکری می گویند چون به نرمی رنگ مینا نیست و امروزه به جای رنگ مینا طلاسازان از نوعی لاک ایتالیایی استفاده می کنند.
• مینای زمینه برجسته:
• "روشی در مینا کاری است به این صورت که نقوش و خطوط مورد نظر را بر روی شیء حک کرده و سپس شکاف هایی را که به این نحو ایجاد می وشد با لعاب های رنگی پرکرده و در کوره با حرارت کافی قرار می دهند."
• مینای نقاشی:
• امروزه تقریباً همه ی مینای ساخت اصغهان به این سبک است و این مینا را یا روی سطح صاف زیرساخت کار می کنند یا اول زیر ساخت را قبل از لعاب کاری به دست قلمزن می دهند تا روی آن طرح مورد نظر را یا نقش برجسته یا مشبک کند و بعد روی ظرف کار می کنند. البته می توان با دستگاه پرس هم روی کار ار نقش برجسته کرد ولی کار دست هنرمند قلمزن خیلی متنوع تر و زیباتر است.
• بعد از آماده شدن ظرف و لعاب زدن آن بسته به نوع طرح مورد نظر اگر قرار باشد روی زمنیه سفید کار وشد اول هنرمند بر اساس طرح مورد نظر دور تا دور نقوش را به وسیله رنگ تیره محاط می کند و بعد آن ها را رنگ آمیزی می کند و بعد قسمت هایی که باید زمینه رنگی باشد را بوم کرده یعنی یک دست می زند و می گذارد تا خشک شود بعد با سر یک قلم چوبی بر اساس طرح مورد نظر در قسمت هایی که باید طرح بخورد. رنگهای بوم را بوم کرده یعنی رنگ یک دست می زند و می گذارد تا خشک شود بعد با سر یک قلم چوبی بر اساس طرح مورد نظر در قسمت هایی که باید طرح بخورد رنگ های بوم را پاک کرده بعد جای گلها را قلم گیری کرده و طرح ها را رنگ می کند و اگر قبل طرح زدن رنگ بوم را پاک نکنیم طرح ها روی بوم مشخص نمی شود و رنگ زمینه و مانع نمایان شدن طرح می وشد. و بعد از آماده شدن کار را داخل کوره قرار داد. تا کار آماده شود البته در صورتی که در کار از رنگ طلایی باید استفاده شود اول کا را بودن رنگ طلایی آماده کرده پخت می دهند و بعد از خارج کردن از کوره رننگ طلا را روی آن کار کرده دوباره داخل کوره قرار می دهند. علت این کار این است که مدت زمان پخت برای طلا باید کمتر از رنگهای دیگر باشد و از طریق رنگ طلا روی رنگ خام و ناپخته قرار نمی گیرد. به همین دلیل یا باید رنگ طلا روی زمینه سفید کارشود یا اول ظرف پخته شود بعد رنگ طلا را کار کنیم. رنگ طلا به شکل روغن یا قیر رقیق شده به رنگ سیاه است که وقتی توی کوره می رود روغن آن می یزد و طلایی می وشد و انواع آن 10%، 12%، 13%، 18% است. بر این اسا کارهای مینا اگر در آنها رنگ طلا استفاده شود 2 بار در کوره می رود یکی قبل از طلا کاری و یکی بعد آن ولی اگر طلاکاری شود فقط یک بار برای پخت رنگ به مدت 2-2/5 دقیقه وارد کوره می شود. البته مدت زمان پخته رنگ مینا در کارهای مختلف متفاوت است چرا که رنگ های مختلف مینا مدت پخت متفاوتی دارند. مثلاً مدت زمان پخت رنگ قهوه ای از همه بیشتر بعد سبز بعد مشکی و لاجورد مدت زمان پخت کمتری نسبت به بقیه دارد و باید دقت کرد که کار به اندازه ی کافی در کوره بماند چرا که اگر کم پخته وشد زبر و خشن می شود و اگر زیاد در کوره بماند رنگ می سوزد و از بین می رود و بر این اساس استادکار در حین طرح زدن کار اگر طرح ها ظریف باشد و سطح رنگ ها کم باشد مدت زمان قرار گرفتن در کوره زیاد روی رنگ های مختلف تأثیر نمی گذارد ولی اگر سطح رنگها بزرگ بود هنرمند برای جلوگیری از سوختن بعضی رنگها و ناپخته ماندن بعضی دیگر رنگ هایی را که به درجه حرارت بیشتری نیار دارند را با ضخامت کمتر و رنگ هایی که به حرارت کمتری نیاز دارند را با همان ضخامت معمول می گیرند. البته مشکل ظرف نیز در این کار موثر است مثلاً در یک بشقاب همیشه و لبه های آن داغتر از وسط آن می شود. حال اگر بخواهیم وسط کار را قهوه ای و دور آن را لاجوردی کنیم می توان یا لایه ها را نازک و ضخیم کرد و می توان زیر دورتادور لبه ی کار را تکه های گچ گذاشت تا حرارت کمتری به لبه های کار برسد یا دور لبه ی کار را مقوای نسوز گرفت تا لبه ی کار کمتر حرارت بچیند.
• تهیه رنگ برای تهیه رنگ را با 1-2 برابر گلیسیرین و 5 برابر صمغ عربی و آب مخلوط می کنند که در این ترکیب گلیسرین باعث دیر خشک شدن رنگ شده. باعث می وشد که موقع رنگ کردن رد قلم روی کار نماند که در مینا رنگها باید حالت جسمی کار شود.
• اگر صمغ عربی در رنگ زیاد باشد رنگ طرح ها روی کار حالت خیسی پیدا کرده و اگر مجبور شویم روی کار را بهتر کنیم کار در این قسمت ها می چسبد و خراب می شود.
• در صورتی که باقیمانده رنگ خشک شد کمی گلیسیرین و مقداری آب به آن اضافه می کنیم تا برای کار دوباره آماده شود.
• اگر بخواهید رنگ را کمی مات بسازیم کمی سفید به آن می زنیم و اگر خواستیم حالت کهنه و قدیمی پیدا کند کمی مشکی یا قهوه ای سوخته به آن اضافه می کنند.
• زهکاری
• زه کاری بعد از آماده شدن مینا آن را به دست زه کار می دهند. زه کار نیز" ابتدا مفتول برنج یا نقره را به وسیله دستگاه نور و به صورت نواری با پهنای 2 میلیمتر درآورده سپس از سوراخی مخروطی شکل عبور داده تا به شکل ناودان درآید سپس به وسیله ی آن لبه ی ظرف را پوشانده و با لحیم نقره جوش می دهد." که این کار فقط جنبه ی تزیینی دارد و در استحکام ظرف تأثیری ندارد.

هدایای تبلیغاتی میناکاری

 مانند تندیس‌های
میناکاری و محصولات مینا به همراه بسته‌بندی‌های شیک و جذاب هدیه‌ای بسیار ارزشمند
است و مورد پسند همه سلیقه‌ها است. برخی از کاربردهای محصولات میناکاری عبارتند از:

• گلدان
• میوه‌خوری
• شیرینی‌خوری
• بشقاب
• آیینه و شمعدان
• تابلوهای میناکاری
• تُنگ و جام
• پارچ
• تندیس میناکاری
• زیورآلات میناکاری مانند: انگشتر، دستبند، گردنبند و...
• ساعت دیواری
• کاسه بشقاب مینا
• قندان مینا

روش نگهداری و تمیز کردن محصولات میناکاری

از آنجایی که سطح مینا لعاب‌کاری و در کوره پخته شده است می‌توان به‌راحتی
آن را با آب گرم و اسفنج شست‌وشو داد و سالیان سال از آن نگهداری کرد. تنها مواردی
که باعث از بین رفتن ظروف و اشیا مینا می‌شوند اسید (حتی سرکه به مدت طولانی در
ظرف بماند رنگ‌ها را از بین می‌برد) و ضربه خوردن می‌باشد.

از ضربه خوردن آن‌ها باید جلوگیری شود زیرا سطح لعاب‌کاری شده آن از
فلز جدا می‌شود و باعث پریدگی در قسمت‌های مختلف می‌شود و اگر تعمیر نشود باعث جدا
شدن بقیه قسمت‌های ظرف می‌شود به همین خاطر حمل این اشیا باید با دقت صورت گیرد
برای حمل این محصولات مینا آن‌ها را در لفاف‌های نرم قرار داده تا بر روی یکدیگر قرار نگیرند

خرید از فروشگاه
اینترنتی نصف جهان

09132000493